Πέμπτη 23 Απριλίου 2009

Το παλαιότερο αμπέλι του κόσμου στο Μάριμπορ της Σλοβενίας


Μπορεί να μετρά τέσσερις αιώνες ζωής κι από τα "σπλάχνα" του να έχουν βγει εκατομμύρια μπουκάλια κρασί, το Παλιό Αμπέλι (Old Vine), όμως, στο Μάριμπορ της Σλοβενίας δεν κατέχει απλά μια θέση στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες ως το παλαιότερο αμπέλι στον κόσμο, αλλά εξακολουθεί να προσφέρει τους καρπούς του μέχρι και τις μέρες μας, προς τέρψιν των οινόφιλων. Σύμβολο της πλούσιας οινικής κληρονομιάς του Μάριμπορ, το Παλιό Αμπέλι παράγει πλέον μόλις 35-55 κιλά σοδειά το χρόνο, το απόσταγμα της οποίας εμφιαλώνεται σε μπουκάλια- μινιατούρες των 2,5 dcl, σχεδιασμένα από τον φημισμένο Σλοβένο καλλιτέχνη Όσκαρ Κόγκοι και είθισται να προσφέρεται ως δώρο, από το πρωτόκολλο, σε επίσημες συναντήσεις. Τα σταφύλια του προέρχονται από την ποικιλία Zametovka, την παλαιότερη ποικιλία σταφυλιού στη Σλοβενία, ενώ το κρασί από τους καρπούς του ωριμάζει στις υπόγειες στοές του οινοποιείου "Vinag" στο Μάριμπορ, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και συνάμα παλαιότερα οινοποιεία στην Ευρώπη. Το Παλιό Αμπέλι στο Μάριμπορ είναι το σημείο αφετηρίας τριών δρόμων του κρασιού, που ακολουθούν τα ? οινικά βήματα του Αρχιδούκα Ιωάννη της Αυστρίας σε μια διαδρομή με εξαιρετικούς αμπελώνες, τουριστικά αγροκτήματα και πλήθος καταστημάτων, όπου πωλούνται διάφοροι τύποι κρασιού της περιοχής. Καθ' όλη τη διάρκεια του έτους πραγματοποιούνται διάφορες εκδηλώσεις, με κύριο άξονα το Παλιό Αμπέλι, με αποκορύφωμα το ομώνυμο φεστιβάλ, στο οποίο ξεχωρίζει η τελετουργική συλλογή των καρπών του. Το Παλιό Αμπέλι βρίσκεται στην περιοχή Λεντ του Μάριμπορ, το παλαιότερο "κομμάτι" της πόλης, αντίκρυ από τον ποταμό Ντράβα, στις οχθές του οποίου βρίσκεται και το Σπίτι του Παλιού Αμπελιού, ένα ιδιότυπο μουσείο κρασιού, που, όπως μας είπαν χαρακτηριστικά οι υπεύθυνοι αυτού, αποτελεί "ναό της οινικής παράδοσης και κουλτούρας" και- μεταξύ άλλων- περιλαμβάνει εκθεσιακό χώρο και γραφείο πληροφόρησης τουριστών. Είναι, όμως, το Παλιό Αμπέλι του Μάριμπορ πραγματικά το παλαιότερο στον κόσμο; Την απάντηση έδωσαν ειδικοί οινολόγοι από το Παρίσι, οι οποίοι επιβεβαίωσαν την ηλικία του Παλιού Αμπελιού, την οποία είχαν νωρίτερα υπολογίσει, μετρώντας διάφορες παραμέτρους, Σλοβένοι συνάδελφοί τους. Το αμπέλι απεικονίζεται, μάλιστα, και σε ορισμένους πίνακες της περιοχής που χρονολογούνται μεταξύ του 1657 και του 1681 και φιλοξενούνται έως τις μέρες μας σε μουσείο στο Γκρατς. Η οινική παράδοση της περιοχής έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, αφού τα πρώτα γραπτά στα οποία έχουμε αναφορές σ' αυτήν χρονολογούνται στο 400 π.Χ., την εποχή των Κελτών. Με την έλευση των Ρωμαίων, τα αμπέλια της περιοχής επεκτάθηκαν, αλλά μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας καταστράφηκαν σχεδόν ολοσχερώς. Μόνο έπειτα από την εγκατάσταση των Σλάβων στην περιοχή άρχισε και πάλι να γνωρίζει "άνθιση" η αμπελουργία. Η περιοχή απέκτησε φήμη ως οινοπαραγωγική κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, όταν το εξαιρετικής ποιότητας λευκό κρασί που παρήγαγε άρχισε να αποκτά φήμη στις ευρωπαϊκές αγορές. Το 18ο αιώνα, η αμπελουργία στην περιοχή του Μάριμπορ αναπτύχθηκε με ταχείς ρυθμούς και τότε, καταγράφηκε και ο μεγαλύτερος αριθμός αμπελιών στην περιοχή. Ήταν τέτοια, μάλιστα, η απήχηση της καλλιέργειας σταφυλιού, που το 1872 ιδρύθηκε η Σχολή Αμπελουργίας και Φρούτων, που, μέσα από τις επαγγελματικές και επιστημονικές της δράσεις έγινε ένα από τα πιο αξιόλογα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Η "κληρονομιά" αυτής της Σχολής πέρασε στις μέρες μας στο λύκειο γεωργίας και την πανεπιστημιακή Σχολή Γεωργίας της περιοχής, που συνεχίζουν να διαδίδουν την οινική κουλτούρα της περιοχής σε κάθε γωνιά του πλανήτη, μέσω του ανθρώπινου δυναμικού τους.

Παρασκευή 3 Απριλίου 2009

Παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη έκρηξη σουπερνόβα και η μαύρη τρύπα της!


Επιστήμονες από το ισραηλινό Ινστιτούτο Επιστημών Weizmann και το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (Σαν Ντιέγκο) κατάφεραν, για πρώτη φορά, να παρατηρήσουν από την αρχή μέχρι το τέλος μια υπερμεγέθη έκρηξη σουπερνόβα, καθώς και τη δημιουργία της μαύρης τρύπας στο τέλος του φαινομένου.

Έτσι, οι αστρονόμοι μπόρεσαν να παρακολουθήσουν τι συμβαίνει όταν εκρήγνυται ένα άστρο με μέγεθος 50 φορές μεγαλύτερο από τον ήλιο μας. Ήταν επίσης σε θέση να δουν, στη συνέχεια, το μεγαλύτερο μέρος της μάζας του άστρου να καταρρέει προς το εσωτερικό του σχηματίζοντας μια μεγάλη μαύρη τρύπα.

Αν και στο παρελθόν οι αστρονόμοι είχαν δει εκρήξεις υπερκαινοφανών αστέρων (σούπερνόβα), ακόμα και με γυμνό μάτι, κανείς δεν είχε μέχρι τώρα παρατηρήσει άμεσα και συνεχόμενα μια τεράστια έκρηξη τέτοιου άστρου και των συνεπειών της. Η νέα παρατήρηση, από το δρα Αβισάι Γκαλ-Γιαμ και τον καθηγητή Ντάγκλας Λέοναρντ, έρχεται να ενισχύσει την κυρίαρχη πλέον θεωρία ότι τα άστρα που είναι δεκάδες ή και εκατοντάδες φορές μεγαλύτερα από τον ήλιο μας, μετά την έκρηξή τους, καταλήγουν να μετατραπούν σε μαύρες τρύπες.

Μέχρι τώρα καμία έκρηξη σουπερνόβα, που είχαν κατορθώσει να μετρήσουν οι επιστήμονες, δεν ξεπερνούσε σε μέγεθος μάζας 20 φορές το δικό μας ήλιο. Οι Γκαλ-Γιάμ και Λέοναρντ, χρησιμοποιώντας το επίγειο τηλεσκόπιο Κεκ της Χαβάης και το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ, κατάφεραν να εντοπίσουν μια αρκετά μεγαλύτερη έκρηξη ενός άστρου με μάζα 50 - 100 φορές όσο ο ήλιος μας.

Οι διαδοχικές παρατηρήσεις αυτού του άστρου αποκάλυψαν ότι μόνο ένα μικρό τμήμα της μάζας του εκτοξεύτηκε στο διάστημα μετά την έκρηξή του. Το μεγαλύτερο μέρος της ύλης του παρασύρθηκε προς το εσωτερικό του καταρρέοντος πυρήνα του, λόγω της τρομερής βαρυτικής έλξης που δημιουργήθηκε. Οι πιο πρόσφατες παρατηρήσεις δείχνουν ότι το άστρο έχει πια εξαφανιστεί, συνεπώς έγινε μια μαύρη τρύπα, τόσο πυκνή που το φως δεν μπορεί να δραπετεύσει από αυτήν.

Η μοίρα ενός άστρου προκαθορίζεται ουσιαστικά από το μέγεθός του κατά τη στιγμή της γέννησής του. Άστρα όπως ο ήλιος μας τροφοδοτούνται συνεχώς από τη σύντηξη πυρήνων υδρογόνου, που μετατρέπονται στο στοιχείο ήλιο, σε συνθήκες τρομακτικής θερμοκρασίας και πίεσης στον πυρήνα του άστρου. Επειδή ο πυρήνας του στοιχείου ήλιου είναι κάπως ελαφρύτερος από τη συνολική μάζα των πυρήνων υδρογόνου από τους οποίους προήλθε, σύμφωνα με τη θεωρία σχετικότητας του Αϊνστάιν και τη διάσημη εξίσωση E=MC2, η μάζα που λείπει, εκλύεται ως ενέργεια.

Όταν τα άστρα σαν τον ήλιο μας, "καίνε" όλο το "καύσιμο" του υδρογόνου τους, διαστέλλονται και σβήνουν σχετικά ήσυχα. Όταν όμως το άστρο είναι οκτώ ή περισσότερες φορές μεγαλύτερο από τον ήλιο μας, τότε το τέλος του είναι πολύ πιο?θορυβώδες και θεαματικό. Η πυρηνική σύντηξη συνεχίζεται στον πυρήνα του άστρου, παρά την εξάντληση του υδρογόνου του, παράγοντας βαρύτερα στοιχεία, ώσπου ο πυρήνας του άστρου μετατρέπεται σε σίδηρο. Τότε, λόγω της τρομακτικής πίεσης και θερμότητας στο κέντρο του άστρου, οι πυρήνες σιδήρου διασπώνται στα συστατικά τους πρωτόνια και νετρόνια. Η εξέλιξη αυτή σταδιακά προκαλεί την κατάρρευση του μεγαλύτερου μέρους του άστρου προς το εσωτερικό του, ενώ την ίδια στιγμή η υπόλοιπη μάζα του εκρήγνυται θεαματικά στο διάστημα και είναι η αυτή η λάμψη σουπερνόβα που γίνεται ορατή από τη Γη.

Μια έκρηξη σουπερνόβα απελευθερώνει περισσότερη ενέργεια μέσα λίγες μέρες από όση θα απελευθερώσει ο ήλιος μας σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Για το λόγο αυτό, η έκρηξη είναι τόσο φωτεινή που, αν και συμβαίνει πολλά έτη φωτός μακριά, μπορεί να γίνει ορατή μέχρι τον πλανήτη μας, ακόμα και στο φως της μέρας.

Την ώρα που το "πυροτέχνημα" του σουπερνόβα φωτίζει το διάστημα, ο πυρήνας του άστρου συνεχίζει να καταρρέει προς το εσωτερικό του. Η βαρύτητα από την κατάρρευση γίνεται τόσο ισχυρή που τα πρωτόνια και τα ηλεκτρόνια, από την υπερβολική συμπίεσή τους, σχηματίζουν νετρόνια και ο πυρήνας του άστρου πλέον συρρικνώνεται από μια σφαίρα 10.000 χλμ. σε μια μπάλα μόλις 10 χλμ. Ένα κομμάτι του άστρου αυτού των νετρονίων, μικρό όσο ένα κιβώτιο, ζυγίζει όσο ολόκληρη η Γη!

Όταν όμως το άστρο που εκρήγνυται, είναι 20 φορές ή μεγαλύτερο από τον ήλιο μας, τότε η βαρυτική έλξη είναι τόσο πιο ισχυρή, που το άστρο καταλήγει να μετατραπεί σε μαύρη τρύπα.